As daar nou een ding is waaroor ek gek is, is dit Afrikaanse popmusiek. Ek is mal daarvoor om ure lank in die swembad te dobber, terwyl my hoëtroustel Afrikaanse musiek uitdoef-doef.
Opgelet wat ek daar gedoen het? Ek skryf: “… waaroor ek gek is …”, maar: “… ek is mal daarvoor …”. Overgeset synde: “Ek is gek oor iets”, maar: “Ek is mal vir iets”.
Iemand tik my die anderdag gemoedelik oor die vingers omdat ek altyd “mal vir X” sê, byvoorbeeld: “Ek is mal vir jou bloes, meisie!”
Die konstruksie “gek oor X” (en variante daarvan) is 'n interessant ene in Afrikaans, Nederlands en Engels.
Standaardwoordeboekwebwerwe soos oxforddictionaries.com en thefreedictionary.com sê dat ons in Engels “crazy about X” sê, asook “mad about X”. Maar as jy bietjie rondgoogle, dan sien jy Engelse liedjies met die titels Crazy about you, Crazy for you én Crazy over you, net soos Mad about you, Mad for you én Mad over you. Is dit nou net weer die musiekmakers wat sulke wanstaltige taal gebruik? Nee, hoor, ander gebruikers steur hulle ewe min aan die woordeboeke. In die NOW Corpus (meer as 4 miljard woorde) kom al hierdie wisselvorme voor, telkens in volgorde van frekwensie: “about” > “for” > “over”.
My Nederlandse woordeboeke sê die Hollanders is “gek op X” of “dol op X”. Dit lyk of die skrywende Nederlandse volk meer geneigd is om binne die lyne in te kleur. In die OpenSoNaR-korpus (500 miljoen woorde) is “gek/dol op X” bykans die enigste vorme. ʼn Paar keer steek “gek met X” kop uit, en in Vlaandere sê hulle ook “zot van X” (soos ons “versot op X”).
Wat sê Afrikaanse woordeboeke? Ek het gaan kyk in die vertroude HAT, WAT en Tweetalige Voorsetselwoordeboek (VSW), asook in die splinternuwe Kollokasiewoordeboek (KW) van Annél Otto:
- gek oor X: HAT; KW
- gek na X: WAT; VSW; KW
- dol oor X: HAT; WAT; VSW; KW
- dol op X: HAT; WAT; KW
- mal oor X: HAT; WAT; VSW
Volgens die woordeboeke is ek tereg oor die vingers getik omdat ek “mal vir X” sê. WAT gee darem toe dat dit “meestal met oor” gebruik word. Wat doen ander Afrikaanse gebruikers? O, hulle hou vir hulle streng by die boek, hoor! Data op VivA se Korpusportaal (met meer as 85 miljoen woorde) bevestig die patrone hier bo volledig. Geen uitsonderings nie!
Het ek dan die pad byster geraak? Waar kom ek aan “mal vir X”? Dis onwaarskynlik dat dit onder Engelse invloed is, want “crazy/mad about X” kom steeds verreweg die meeste voor. Ook Nederlands is dit nie.
Ek vermoed dit het ontstaan na analogie van “lief vir X”. Die WAT dui immers “ingenome met”, “lief vir” en “versot op” aan as sinonieme vir “gek na X”.
En as jy nou gaan loop staan google vir is mal vir, dan is daar trefslae legio. Ek is in goeie geselskap, want Anna-Mart van der Merwe sê in ʼn onlangse Sarie: “Ek is mal vir Afrikaans, my moedertaal. Dit is deel van my gene, my ritme en grein.”
Dalk is dit die ritme van Afrikaanse popmusiek wat ons albei se taal verryk …
Hierdie rubriek het in gewysigde vorm in Beeld van 18 Maart 2017 verskyn.